۱.جامعه‌شناس با اخبار سیاسی و اجتماعی دچار شوک، هیجان، تب اجتماعی و جوگرفتگی نمیشود و با هراس و شتاب شروع به مطلب نویسی نمیکند.
۲.جامعه‌شناس تجارب و عقاید شخصی‌اش را مبنای شناختش قرار نمیدهد.
۳. جامعه شناس با فعال سیاسی و فعال اجتماعی یکی نیست. او میتواند فعال سیاسی و اجتماعی هم باشد، اما الزامی وجود ندارد. فعال سیاسی و اجتماعی هم الزاما معرفت علمی نسبت به جامعه ندارد.
۴. جامعه شناس بدون داده، یا با داده های ناایمن و الک شده و پیش فرض گرفته دست به قلم نمیشود و به داده های دقیق و دست اول نیاز دارد. در اینجا البته جامعه شناسان پشت میزنشین و فرود به زمینی از هم قابل تفکیک هستند.
۵. جامعه شناس تحلیل هایش را در کتب، مقالات، همایش ها، نشست‌ها، گفتگوهای خبری و نظایر آن منتشر میکند.
۶. جامعه شناس الزاما متخصص امور سیاسی نیست. جامعه شناسی شاخه‌های متفاوتی دارد که هر جامعه شناس در برخی از آن ها تخصص دارد. جامعه شناسی توسعه، جامعه شناسی اقتصادی، جامعه شناسی مسائل اجتماعی، جامعه شناسی دین، جامعه شناسی سیاسی، جامعه شناسی تاریخی، جامعه شناسی زنان و خانواده، جامعه شناسی عواطف، جامعه شناسی شهری و جامعه شناسی محیط زیست تنها نمونه هایی از این شاخه هاست.
۷. جامعه‌شناس برای تشدید مساله به میدان نمی‌رود، بلکه برای شناخت و سپس حل مساله به میدان میرود. از این رو نیاز به حمایت و آزادی بیان و آزادی در پژوهش دارد.
۸.. جامعه شناس میتواند جدا از علم خود، و فقط به عنوان یک شخص عادی، راجع به هر پدیده ای اظهار نظر کند، اما تحلیل جامعه شناختی با اظهار نظر شخصی تفاوت زیادی دارد.
۹. جامعه شناس فقط آنچه هست را توصیف نمیکند بلکه با تبیین جامعه‌شناختی به ارائه راهکار میپردازد.
از این رو میرسیم به تعریف جامعه شناسی: جامعه‌شناس به بررسی علمی روابط متقابل اجتماعی نسبتا پایدار در موقعیت های سازمان یافته نهادی سیستمی و تاریخی در چارچوب تخیل جامعه شناختی برای شناخت و ارائه راهکار میپردازد(تعریف آخر از کتاب جامعه شناسی نوشته تنهایی، حسینی‌فر و سیدپورآذر۱۳۹۸).
جامعه شناسی چه هست و چه نیست؟
۱.جامعه‌شناس با اخبار سیاسی و اجتماعی دچار شوک، هیجان، تب اجتماعی و جوگرفتگی نمیشود و با هراس و شتاب شروع به مطلب نویسی نمیکند.
۲.جامعه‌شناس تجارب و عقاید شخصی‌اش را مبنای شناختش قرار نمیدهد.
۳. جامعه شناس با فعال سیاسی و فعال اجتماعی یکی نیست. او میتواند فعال سیاسی و اجتماعی هم باشد، اما الزامی وجود ندارد. فعال سیاسی و اجتماعی هم الزاما معرفت علمی نسبت به جامعه ندارد.
۴. جامعه شناس بدون داده، یا با داده های ناایمن و الک شده و پیش فرض گرفته دست به قلم نمیشود و به داده های دقیق و دست اول نیاز دارد. در اینجا البته جامعه شناسان پشت میزنشین و فرود به زمینی از هم قابل تفکیک هستند.
۵. جامعه شناس تحلیل هایش را در کتب، مقالات، همایش ها، نشست‌ها، گفتگوهای خبری و نظایر آن منتشر میکند.
۶. جامعه شناس الزاما متخصص امور سیاسی نیست. جامعه شناسی شاخه‌های متفاوتی دارد که هر جامعه شناس در برخی از آن ها تخصص دارد. جامعه شناسی توسعه، جامعه شناسی اقتصادی، جامعه شناسی مسائل اجتماعی، جامعه شناسی دین، جامعه شناسی سیاسی، جامعه شناسی تاریخی، جامعه شناسی زنان و خانواده، جامعه شناسی عواطف، جامعه شناسی شهری و جامعه شناسی محیط زیست تنها نمونه هایی از این شاخه هاست.
۷. جامعه‌شناس برای تشدید مساله به میدان نمی‌رود، بلکه برای شناخت و سپس حل مساله به میدان میرود. از این رو نیاز به حمایت و آزادی بیان و آزادی در پژوهش دارد.
۸.. جامعه شناس میتواند جدا از علم خود، و فقط به عنوان یک شخص عادی، راجع به هر پدیده ای اظهار نظر کند، اما تحلیل جامعه شناختی با اظهار نظر شخصی تفاوت زیادی دارد.
۹. جامعه شناس فقط آنچه هست را توصیف نمیکند بلکه با تبیین جامعه‌شناختی به ارائه راهکار میپردازد.
از این رو میرسیم به تعریف جامعه شناسی: جامعه‌شناس به بررسی علمی روابط متقابل اجتماعی نسبتا پایدار در موقعیت های سازمان یافته نهادی سیستمی و تاریخی در چارچوب تخیل جامعه شناختی برای شناخت و ارائه راهکار میپردازد(تعریف آخر از کتاب جامعه شناسی نوشته تنهایی، حسینی‌فر و سیدپورآذر۱۳۹۸).
به قلم دکتر مریم السادات حسینی فر